Το 16ο Κεφαλαίο του Ποινικού Κώδικα προβλέπει διατάξεις για την προστασία του έννομου αγαθού της σωματικής ακεραιότητας και υγείας του ανθρώπου. Η σωματική ακεραιότητα συνεπώς μπορεί να θιγεί τόσο με την πρόκληση σωματικών κακώσεων όσο και με τη βλάβη της υγείας εν γένει. Προστατεύεται, επομένως, η υλική υπόσταση του σώματος αλλά και η εσωτερική λειτουργία του. Ως σωματική βλάβη τυποποιείται α. η «σωματική κάκωση» που αναφέρεται στην εξωτερική εμφάνιση του σώματος και β. η «βλάβη της υγείας», η οποία αναφέρεται στη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων.
Κατωτέρω παρατίθενται οι βασικότερες διαφορές των υποπεριπτώσεων σωματικής βλάβης που τιμωρούνται από τον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα, ενώ εν συνεχεία παρατίθενται και οι «παραλλαγές – διακεκριμένα αδικήματα» των αδικημάτων αυτών όπως αυτές αποτυπώνονται στον ειδικό νόμο (Ν. 3500/2006, όπως σήμερα ισχύει) για την Ενδοοικογενειακή βία.
(ΑΠΛΗ) ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ (άρθρο 308 παρ. 1 εδ. α΄ Π.Κ.)
Το άρθρο 308 παρ. 1 εδ. α΄ του Ποινικού Κώδικα τυποποιεί το βασικό έγκλημα της απλής σωματικής βλάβης, η οποία τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος με απειλούμενη ποινή από δέκα ημέρες έως δύο χρόνια ή χρηματική ποινή. Η διάταξη αναφέρει ότι «Όποιος προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή. Αν η κάκωση ή βλάβη της υγείας που του προξένησε είναι εντελώς ελαφρά, τιμωρείται με χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.».
Το ανωτέρω αδίκημα διώκεται κατόπιν εγκλήσεως του παθόντος. Είναι όμως αυτεπαγγέλτως διωκόμενο όταν ο παθών είναι δημόσιος υπάλληλος και η πράξης της απλής σωματικής βλάβης τελέστηκε κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του ή για λόγους σχετικούς με την εκτέλεσή της ή όταν είναι υπάλληλος του πλειστηριασμού και η πράξη τελέστηκε κατά τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης με αφορμή τον πλειστηριασμό (άρθρο 308 παρ. 2 Π.Κ.).
Η προσβολή μπορεί να λάβει χώρα είτε με πράξη είτε με παράλειψη. Η πράξη μπορεί να συνίσταται στην άμεση επενέργεια στο σώμα του θύματος με οποιονδήποτε τρόπο λ.χ. με όπλο, μαχαίρι, δηλητήριο, χτυπήματα, γροθοκοπήματα ή στην έμμεση επενέργεια λ.χ. με τη χρήση μηχανήματος, ζώου ή ακαταλόγιστου προσώπου το οποίο εργαλειοποιείται. Με παράλειψη τελείται το αδίκημα της απλής σωματικής βλάβης όταν ο δράστης έχει ιδιαίτερη νομική υποχρέωση ( εκ του νόμου, ή εκ συμβατικής ενοχής, ή προηγούμενης παράνομης – επικίνδυνης ενέργειας του δράστη, ή συρροή των προαναφερόμενων λόγων) προς αποτροπή του αποτελέσματος σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 1 Π.Κ.
Η σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας, τυποποιείται ως το αποτέλεσμα του ανωτέρω αδικήματος. Σωματική κάκωση είναι κάθε εξωτερική επενέργεια του σώματος όπως τραύματα, εκδορές, οιδήματα, παραμορφώσεις, ράπισμα ή γενικότερα πλήγμα κλπ, ενώ η βλάβη της υγείας αφορά στη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων του ανθρώπινου οργανισμού.
Πρόκειται για τις περιπτώσεις όπου προκαλείται δυσλειτουργία του οργανισμού, μόνιμη ή προσωρινή, πάντως όχι στιγμιαία, η οποία απαιτεί έκτακτη διαδικασία αποκατάστασης, επειδή επηρεάστηκε είτε η λειτουργία κάποιου οργάνου είτε η ψυχική υγεία του θύματος. Στα πλαίσια αυτά εντάσσονται λ.χ. η μετάδοση μολυσματικής νόσου, η πρόκληση μέθης, η νευρική διαταραχή, η ψυχική νόσος.
Η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, απαιτεί την ύπαρξη δόλου οποιουδήποτε βαθμού, συμπεριλαμβανομένου και του ενδεχόμενου, ως προς την πρόκληση σε άλλο σωματικής κάκωσης ή βλάβης της υγείας του.
ΕΝΤΕΛΩΣ ΕΛΑΦΡΑ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ (άρθρο 308 παρ. 1 εδ. β΄ Π.Κ.)
Η εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη συνιστά προνομιούχο παραλλαγή της απλής σωματικής βλάβης και τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος μόνο με παροχή κοινωφελούς εργασίας. Εντελώς ελαφρά θεωρείται η σωματική βλάβη, όταν χωρίς να είναι εντελώς επουσιώδης, έχει επιπόλαιες μόνο συνέπειες (και δεν προκαλεί καμία μειονεξία, ούτε προσωρινή, στη λειτουργία του οργανισμού αλλά απλώς μια διατάραξη για να αποκατασταθεί ο οργανισμός στην πρότερη κατάστασή του.
Η νομολογία των δικαστηρίων κρίνει ότι εντελώς ελαφρές σωματικές βλάβες συνιστούν π.χ. το κτύπημα με τα χέρια στο πρόσωπο που προξένησε αίσθημα ζάλης ή η εγκεφαλική διάσειση.
Όσον αφορά την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, απαιτείται δόλος οποιουδήποτε βαθμού, αρκούντος και του ενδεχόμενου δόλου, που να καλύπτει τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος.
Ο δράστης δηλαδή πρέπει να γνωρίζει ότι προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας στο θύμα και να θέλει να προκαλέσει εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη ή έστω να αποδέχεται το ενδεχόμενο τέλεσης εντελώς ελαφράς σωματικής βλάβης. Σε περίπτωση που ο δράστης βρίσκεται σε πλάνη ως προς τη βαρύτητα της πράξης, αν νομίζει ότι προκαλεί εντελώς ελαφρά σωματική βλάβη ενώ τελεί απλή, θα τιμωρηθεί για την εντελώς ελαφρά που νόμιζε ότι τελεί, εκτός αν από αμέλεια αγνοούσε ότι τελεί απλή οπότε και θα τιμωρηθεί για σωματική βλάβη από αμέλεια (άρθρο 314 Π.Κ.).
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ (άρθρο 309 Π.Κ.)
Το άρθρο 309 Π.Κ. ορίζει ότι «Αν η πράξη του προηγούμενου άρθρου τελέστηκε με τρόπο που μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο ζωής ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση έως τρία (3) έτη.».
Η επικίνδυνη σωματική βλάβη αποτελεί διακεκριμένη παραλλαγή της απλής σωματικής βλάβης. Διαφέρουν στο ότι η απλή σωματική βλάβη δεν έγκειται στη βαρύτητα της προσβολής, αλλά στον τρόπο ή και στα μέσα τέλεσης της πράξης, τα οποία ως τέτοια εδύνατο να επιφέρουν κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία του παθόντος και ως εκ τούτου δημιουργείται αυξημένη τυπική απαξία (έστω δηλαδή και αν το αποτέλεσμα που εν τέλει προκλήθηκε στον παθόντα ήταν αυτό της απλής σωματικής βλάβης). Με το άρθρο 309 Π.Κ. προστατεύεται κυρίως η υγεία ως έκφανση του εννόμου αγαθού της σωματικής ακεραιότητας του παθόντος, ενώ συμπροστατεύεται και το έννομο αγαθό της ζωής, στο βαθμό που τυποποιείται ως αξιόποινη η δυνατότητα κινδύνου για αυτή.
Η επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι αρχικώς αδίκημα βλάβης (αποτελέσματος), διότι προϋποθέτει την τέλεση μιας απλής σωματικής κάκωσης – προσβολής, ωστόσο συγχρόνως είναι και αδίκημα διακινδύνευσης, καθώς με την συγκεκριμένη βλάβη (συμπεριφορά του δράστη – τρόπο επέλευσης της βλάβης), δρομολογείται ταυτόχρονα μια διαδικασία που θα μπορούσε να οδηγήσει αυτοδύναμα σε βλάβη της ζωής ή σε βαριά σωματική βλάβη ή αναπηρία είτε θέτει τους όρους κινδύνου αυτών των εννόμων αγαθών.
Εν ολίγοις το έγκλημα του 309 Π.Κ., στοιχειοθετείται όταν η απλή σωματική βλάβη τελέστηκε με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μπορούσε να προκαλέσει κίνδυνο της ζωής του παθόντος είτε βαριά σωματική του βλάβη ή αναπηρία.
Ο νόμος δεν εξειδικεύει συγκεκριμένα μέσα ή τρόπους που να είναι καθαυτά επικίνδυνα, αλλά η επικινδυνότητα του τρόπου τέλεσης διαπιστώνεται σε κάθε περίπτωση (in concreto) με βάση τα αποτελέσματα που δύναται να προκαλέσουν οι συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους καταφέρθηκε η σωματική βλάβη. Η επικινδυνότητα συνεπώς θα κριθεί με βάση τη φύση του μέσου που χρησιμοποιήθηκε, τον τρόπο ενέργειας, την ένταση του χτυπήματος, την ευπάθεια του πληγέντος τμήματος του ανθρώπινου σώματος, την προσφορότητα του μέσου και τις λοιπές περιστάσεις τέλεσης. Ως επικίνδυνα μέσα κρίθηκαν από τη νομολογία ένα χτύπημα με γυμνά χέρια στο κεφάλι το οποίο μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο τύφλωσης ή θανάτου (ΣυμβΠΛημΑθ 221/2001), το χτύπημα στο κεφάλι με ξύλο (ΑΠ 570/1994), γροθιές και κλωτσιές στο πρόσωπο που προκάλεσαν σωματικές κακώσεις, ικανές να προκαλέσουν τύφλωση (ΑΠ 661/2014) ή που προκάλεσαν κατάγματα κρανίου (ΑΠ 188/2018), γροθιές στο κεφάλι και στο λαιμό (ΑΠ 413/2017) κλπ.
Για να καταφαθεί το αδίκημα της επικίνδυνης σωματικής βλάβης, δεν απαιτείται επέλευση συγκεκριμένου κινδύνου για τη ζωή του παθόντος αλλά αρκεί απλώς η δυνατότητα πρόκλησης κινδύνου, η οποία θα διαπιστώνεται από τον δικαστή σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση (έγκλημα δυνητικής διακινδύνευσης).
Αρκεί, όμως να δημιουργήθηκε κίνδυνος ζωής και αυτό διότι, αν έχουν πραγματωθεί τόσοι όροι, ώστε ο κίνδυνος να έχει συγκεκριμενοποιηθεί και ο θάνατος να είναι προ των πυλών, τότε θα πρόκειται για περίπτωση βαριάς σωματικής βλάβης του άρθρου 310 Π.Κ..
Υποκειμενικά απαιτείται δόλος και αρκεί ο ενδεχόμενος τόσο ως προς την πρόκληση απλής σωματικής βλάβης, όσο και ως προς την επικινδυνότητα του τρόπου τέλεσης. Ο δόλος περιλαμβάνει τη γνώση και τη θέληση ή αποδοχή της πρόκλησης σωματικής κάκωσης, αλλά και των περιστάσεων εκ των οποίων αντικειμενικά προκύπτει κίνδυνος ζωής ή βαριά σωματική βλάβη (ΑΠ 47/2020).
ΒΑΡΙΑ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ (άρθρο 310 Π.Κ.)
Το άρθρο 310 Π.Κ. ορίζει ότι «Αν η πράξη του άρθρου 308 είχε ως επακόλουθο τη βαριά σωματική βλάβη επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους». Η βαριά σωματική βλάβη είναι έγκλημα ευθύνης από αποτέλεσμα και για τη στοιχειοθέτησή του απαιτείται η προκληθείσα σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του άλλου να έχει ως επακόλουθο τη βαριά σωματική ή διανοητική πάθησή του καθώς και να υπάρχει αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της απλής σωματικής βλάβης από πρόθεση και της βαριάς σωματικής βλάβης που επακολούθησε (ΣυμβΑΠ 816/2019). Η σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του παθόντος πρέπει να έχει υπερβεί τα όρια της απλής αλλά και της επικίνδυνης σωματικής βλάβης και να είναι «βαριά». Το περιεχόμενο της βαριάς σωματικής βλάβης προσδιορίζεται από το νομοθέτη στη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 310 Π.Κ. με ενδεικτική αναφορά σε τέσσερις περιπτώσεις.
Ο νομοθέτης οριοθετεί περιοριστικά τον κύκλο των σωματικών βλαβών που μπορεί να είναι βαριές, συμπεριλαμβάνοντας τη γενική περίπτωση της σημαντικής και μακροχρόνιας παρεμπόδισης του σώματος ή της διάνοιας του παθόντος, στην οποία μπορεί να υπαχθεί κάθε σωματική βλάβη η οποία έχει αυτό το αποτέλεσμα και δεν εντάσσεται ειδικά στις υπόλοιπες περιπτώσεις.
Απαιτείται και αρκεί δηλαδή, για να θεωρηθεί μια σωματική βλάβη ως βαριά, να εμπόδισε σημαντικά και για πολύ χρόνο τον παθόντα να χρησιμοποιεί το σώμα ή και τη διάνοιά του, ακόμη και αν δεν του προξένησε κίνδυνο ζωής ή βαριά και μακροχρόνια αρρώστια ή σοβαρό ακρωτηριασμό.
Όσον αφορά το στοιχείου του κινδύνου ζωής, δεν αρκεί απλώς η δυνατότητα πρόκλησης κινδύνου για τη ζωή του παθόντος, όπως ισχύει για το αδίκημα της επικίνδυνης σωματικής βλάβης, αλλά στην περίπτωση του άρθρου 310 Π.Κ. ο κίνδυνος για τη ζωή του πρέπει να έχει δημιουργηθεί (έγκλημα συγκεκριμένης διακινδύνευσης). Η πράξη προσβολής πρέπει να δημιούργησε μια τέτοια επικίνδυνη κατάσταση, μικρής ή μεγάλης διάρκειας, στα πλαίσια της οποίας ο παθών προσέγγισε το θάνατο, βρέθηκε δηλαδή για κάποιο, έστω και πολύ μικρό χρονικό διάστημα, μεταξύ ζωής και θανάτου.
Υποκειμενικά, απαιτείται ο δράστης του βασικού εγκλήματος της βαριάς σωματικής βλάβης (άρθρου 310 παρ.1 εδ. α’ ΠΚ) να έχει δόλο είτε β’ βαθμού (αναγκαίο) είτε ενδεχόμενο ως προς αυτό το αποτέλεσμα. Αν έχει άμεσο δόλο α’ βαθμού (δόλος επιδίωξης) εφαρμόζεται το εδάφιο β’ του ίδιου άρθρου, το οποίο προβλέπει τη διακεκριμένη κακουργηματική παραλλαγή της σκοπούμενης βαριάς σωματικής βλάβης. Η τελευταία δεν είναι, λοιπόν, αυτοτελές έγκλημα και συνεπώς όσα προαναφέρθηκαν για την πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος της βαριάς σωματικής βλάβης ισχύουν και εν προκειμένω με μόνη τη διαφοροποίηση στην υποκειμενική υπόσταση. Πρέπει ο δράστης, δηλαδή, να επεδίωξε την πρόκληση της βαριάς σωματικής βλάβης και όχι απλώς να την αποδέχτηκε ως αναγκαία ή ενδεχόμενη συνέπεια της πράξης του.
Επιτρεπτά βεβαίως δύναται να μεταβληθεί η κατηγορία από βαριά σωματική βλάβη σε απλή, από σκοπούμενη βαριά σωματική βλάβη σε βαριά σωματική βλάβη σε βάρος μέλους της οικογένειας, από απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη, από απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βαριά σωματική βλάβη, υπό την προϋπόθεση ελλείψεως ανθρωποκτόνου δόλου και υπό την προϋπόθεση ελλείψεως άμεσου ανθρωποκτόνου δόλου
ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ (άρθρο 311 Π.Κ.)
Η θανατηφόρα σωματική βλάβη αποτελεί διακεκριμένη μορφή σωματικής βλάβης και τυποποιείται στο άρθρο 311 Π.Κ..
Είναι εκ του αποτελέσματος διακρινόμενο έγκλημα, με βασικό έγκλημα στο εδάφιο α΄ μια σωματική βλάβη οποιασδήποτε βαρύτητας και στο εδάφιο β΄ μια βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη. Το αποτέλεσμα που πρέπει να επέλθει και στις δύο περιπτώσεις αιτιακά, είναι ο θάνατος του παθόντος. Πρόκειται για κακούργημα, κατά της ζωής και το αιτιωδώς προκληθέν αποτέλεσμα του θανάτου πρέπει να αποδίδεται σε αμέλεια του δράστη (άρθρο 28 ΠΚ).
Προκειμένου να πληρωθεί η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και των δύο εδαφίων του άρθρου 311 ΠΚ, πρέπει να διαπιστωθεί αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της σωματικής βλάβης και του βαρύτερου αποτελέσματος του θανάτου, η οποία πρέπει να αιτιολογείται ειδικώς στην καταδικαστική απόφαση, διαφορετικά συντρέχει λόγος αναίρεσης λόγο έλλειψης αιτιολογίας.
Επιπροσθέτως, πρέπει μεταξύ σωματικής βλάβης και θανάτου να υπάρχει συνάφεια κινδύνου, με την έννοια ότι το βαρύτερο αποτέλεσμα του θανάτου πρέπει να πραγματώνει εκείνο τον κίνδυνο, τη δημιουργία του οποίου απαγορεύει όχι ο γενικός κανόνας επιμέλειας ως προς τη ζωή, αλλά ο πρωτεύοντας κανόνας του εγκλήματος της σωματικής βλάβης.
Υποκειμενικά η προβλεπόμενη στο πρώτο εδάφιο του αρθρ. 311 Π.Κ. θανατηφόρα σωματική βλάβη, απαιτεί δόλο -ακόμη και ενδεχόμενο- ως προς τη σωματική βλάβη και αμέλεια ως προς το θάνατο καθώς και ως προς τον αντικειμενικό αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ σωματικής βλάβης και θανάτου. Η αμέλειας, ενσυνείδητη ή μη, καλύπτει το αποτέλεσμα του θανάτου κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθότι σε περίπτωση που διαπιστωθεί η ύπαρξη δόλου, τότε περί ανθρωποκτονίας από πρόθεση (άρθρο 299 Π.Κ.).
Αντιστοίχως, αν υφίσταται δόλος ως προς τη σωματική βλάβη αλλά ο δράστης δεν μπορούσε να προβλέψει την επέλευση του θανάτου του παθόντος, η δε πράξη τελέστηκε με τρόπο που μπορούσε να προκαλέσει στο δράστη κίνδυνο ζωής ή βαριά σωματική βλάβη, τότε στοιχειοθετείται το έγκλημα της επικίνδυνης σωματικής βλάβης (άρθρο 309 Π.Κ.) και όχι της θανατηφόρας ενώ εάν δεν υπάρχει δόλος ούτε για τη σωματική βλάβη, αλλά μόνο αμέλεια, η επέλευση του θανάτου, έστω και αν οφείλεται σε περαιτέρω αμέλεια του δράστη, θεμελιώνει ευθύνη μόνο για ανθρωποκτονία από αμέλεια (άρθρο 302 Π.Κ.).
Για την πλήρωση της αντικειμενική υπόστασης της σκοπούμενης θανατηφόρας σωματικής βλάβης του δεύτερου εδαφίου του αρθρ. 311 Π.Κ., απαιτείται α) τέλεση βαριάς σκοπούμενης βλάβης, β) η επέλευση του θανάτου και γ) η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ βαριάς σωματικής βλάβης και του επελθόντος βαρύτερου αποτελέσματος του θανάτου. Πρέπει να τελεστεί η βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη και δεν αρκεί να μείνει στο στάδιο της απόπειρας και αυτό επειδή απαιτείται άμεσος δόλος α΄ βαθμού. Ως σκοπούμενη θανατηφόρα σωματική βλάβη έχουν κριθεί νομολογιακά π.χ. το χτύπημα στον αυχένα και στην περιοχή της σπονδυλικής στήλης του θύματος χρησιμοποιώντας μεγάλη πέτρα ( ΑΠ 2242/2004).
ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΒΛΑΒΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ (άρθρο 314 Π.Κ.)
Στο άρθρο 314 παρ. 1 Π.Κ. τυποποιείται το βασικό έγκλημα της σωματικής βλάβης από αμέλεια καθώς και η προνομιούχα παραλλαγή της εντελώς ελαφράς σωματικής βλάβης, η επιεικέστερη μεταχείριση της οποία οφείλεται στη μικρότερης έντασης προσβολή του εννόμου αγαθού της σωματική ακεραιότητας. Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 314 Π.Κ. «1. Όποιος από αμέλεια προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας άλλου τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας. Αν η σωματική βλάβη που προκλήθηκε είναι βαριά, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη, και αν αυτή είναι εντελώς ελαφρά, επιβάλλεται χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.»
Για τη θεμελίωση του εγκλήματος της σωματικής βλάβης από αμέλεια απαιτείται αφενός να μην καταβλήθηκε από το δράστη η επιβαλλόμενη κατ’ αντικειμενική κρίση προσοχή, την οποία κάθε συνετός και ευσυνείδητος άνθρωπος οφείλει, κάτω από τις ίδιες πραγματικές περιστάσεις, να καταβάλει με βάση τους νομικούς κανόνες, τις συνήθειες που επικρατούν στις συναλλαγές και την κοινή, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων, πείρα και λογική και αφετέρου να μπορούσε ο δράστης, με βάση τις προσωπικές του περιστάσεις, ιδιότητες, γνώσεις και ικανότητες και κυρίως, εξαιτίας της υπηρεσίας του ή του επαγγέλματός του, να προβλέψει και να αποφύγει το αξιόποινο αποτέλεσμα, το οποίο από έλλειψη καταβολής της προσήκουσας προσοχής, είτε δεν προέβλεψε (μη συνειδητή αμέλεια) είτε το προέβλεψε ως δυνατό, πίστευε όμως ότι δε θα επερχόταν (ενσυνείδητη αμέλεια). Επιπλέον, απαιτείται αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της ενέργειας ή της παράλειψης του δράστη και του αποτελέσματος που επήλθε.
Η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος της σωματικής βλάβης από αμέλεια συγκροτείται από την αντικειμενική παραβίαση ενός καθήκοντος επιμέλειας (εξωτερική αμέλεια), το υλικό αντικείμενο, την επέλευση του αποτελέσματος (σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας) και την ύπαρξη αντικειμενικού αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της εξωτερικά αμελούς πράξης και του αποτελέσματος. Η εξωτερικά αμελής συμπεριφορά του δράστη πρέπει να εμπεριέχει κάποιο αντικειμενικό σφάλμα καθώς αυτή συνιστά την αντικειμενική όψη του εγκλήματος του άρθρου 314 Π.Κ.. Ως αντικειμενικό σφάλμα θεωρείται η παράβαση κανόνα που είτε έχει περιβληθεί το κύρος του νόμου (λ.χ. οι κανόνες του ΚΟΚ) είτε προκύπτει από την κοινή πείρα και τους γενικούς εμπειρικούς νόμους. Έτσι, γίνεται λόγος για παραβίαση ενός αντικειμενικού καθήκοντος επιμέλειας, όταν ο δράστης πράττει διαφορετικά απ’ ο, τι θα είχε πράξει υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες ο μέσος συνετός κοινωνικός άνθρωπος που ανήκει στο ίδιο τομέα κοινωνικής δραστηριότητας και κατέχει τις ίδιες γνώσεις με το δράστη.
Για την πλήρωση της υποκειμενικής υπόστασης απαιτείται αμέλεια, ενσυνείδητη ή μη. Στην ενσυνείδητη αμέλεια, ο δράστης από έλλειψη προσοχής που όφειλε και μπορούσε να καταβάλει, προείδε μεν το αποτέλεσμα ως δυνατό, πίστεψε όμως ότι δε θα επερχόταν, ενώ στη δεύτερη, ο δράστης από έλλειψη προσοχής που όφειλε και μπορούσε να καταβάλει, δεν προέβλεψε καν την επέλευση του αποτελέσματος (άρθρο 28 Π.Κ.). Ενόψει αυτής της διάκρισης, το δικαστήριο της ουσίας όταν αποφαίνεται επί καταδίκης για έγκλημα από αμέλεια πρέπει να εκθέτει στην απόφαση του με σαφήνεια ποιο από τα δύο είδη αμέλειας συνέτρεξε στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Στις περιπτώσεις ιατρικής αμέλειας κατά την ιατροχειρουργική επέμβαση η οποία είναι συνηθέστατη στην πράξη, γίνεται δεκτό ότι αν η ιατροχειρουργική επέμβαση έγινε σύμφωνα με τους γενικά παραδεδεγμένους κανόνες της ιατρικής επιστήμης και τέχνης («lege artis»), αλλά απέτυχε, δεν υπάρχει αντικειμενική παραβίαση ενός καθήκοντος επιμέλειας, δηλαδή εξωτερικά αμελής συμπεριφορά του γιατρού και συνεπώς δεν στοιχειοθετείται το έγκλημα της σωματικής βλάβης από αμέλεια. Επιπλέον, όταν διαπιστώνεται η ύπαρξη ιατρικού σφάλματος αλλά ελλείπει ο αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της εξωτερικά πλημμελούς συμπεριφοράς και της σωματικής βλάβης όπως όταν λ.χ. η σωματική βλάβη οφείλεται σε κάποια απρόβλεπτη επιπλοκή, τότε και πάλι δεν πληρούται η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και δεν υπάρχει καν αρχικώς άδικη πράξη.
ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΕΡΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ (Ν. 3500/2006)
Το άρθρο 6 του Ν. 35000/2006, όπως αυτό ισχύει σήμερα προβλέπει τα εξής (Όπως τροποποιήθηκε με το Άρθρο 120 Νόμος 5090/2024 με ισχύ την 1/5/2024 σύμφωνα με την Παρ.1 Άρθρο 138 Νόμος 5090/2024)
Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη
1. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, υπό την έννοια του εδαφίου α’ της παρ. 1 του άρθρου 308 του Ποινικού Κώδικα, ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια του εδαφίου β’ της παραπάνω διάταξης, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον ενός (1) έτους.
2. Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου είναι δυνατόν :
να προκαλέσει στο θύμα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών. Αν επακολουθήσει βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών. Αν ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του, τιμωρείται με κάθειρξη.
ή σε βάρος μέλους της οικογένειας, το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί ή αν η πράξη τελέσθηκε ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών και αν φέρει και τα χαρακτηριστικά του πρώτου εδαφίου της παρ. 2 με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) ετών.
πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη. Αν το θύμα είναι ανήλικος, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών.
5. Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν
ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού.
Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, η άσκηση σωματικών κακώσεων και η βλάβη της υγείας μεταξύ συγγενών ή μεταξύ συζύγων ή συντρόφων ή συνοικούντων ή μόνιμων συντρόφων (όπως ειδικότερα ορίζονται στο άρθρο 1 παρ. 2 του ως άνω νόμου) αποτελεί το πεδίο εφαρμογής της ανωτέρω διάταξης που προβλέπει για κάθε περίπτωση σωματικής βλάβης, διακεκριμένα αδικήματα, με αυξημένα πλαίσια ποινής. Με την προαναφερθείσα λοιπόν διάταξη (άρθρ. 6 παρ. 1 του Ν.3500/2006) αντιμετωπίζονται οι μορφές ενδοοικογενειακών σωματικών κακώσεων που προσλαμβάνουν τον χαρακτήρα ιδιωνύμου εγκλήματος σωματικών ενδοοικογενειακών κακώσεων, αφού αφορά στο/στη σύζυγο κατά τη διάρκεια του γάμου ή στο/στη σύντροφο κατά τη διάρκεια της συμβίωσης, κ.ο.κ.
Όλες οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας εφαρμόζονται ακόμη και όταν δεν υπάρχει το τυπικό στοιχείο του γάμου/συμφώνου συμβίωσης, παρά μόνο απλή συμβίωση/συγκατοίκηση (υπό συγκεκριμένους βέβαια όρους). Σε διαφορετική περίπτωση επιβάλλονται οι ποινές των τυπικών -μη ενδοοικογενειακών- αδικημάτων (σωματική βλάβη, απειλή κλπ όπως ανωτέρω εκτίθενται). Η ποινική δίωξη στην ενδοοικογενειακή βία, ασκείται αυτεπαγγέλτως για όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις, πράγμα που στην πράξη σημαίνει ότι αν ειδοποιηθεί η αστυνομία δεν απαιτείται να υποβληθεί καν μήνυση από τον παθόντα για να σχηματιστεί η δικογραφία. Σε περίπτωση που δεν κληθεί η αστυνομία, η προθεσμία για την υποβολή μήνυσης είναι 5ετής.
