Τι συμβαίνει εαν ο ένας από τους σύζυγους αποβιώσει, ενώ έχει ασκήσει αγωγή διαζυγίου κατά του άλλου συζύγου, προτού ωστόσο λυθεί αμετάκλητα ο γάμος τους;
Κατά το άρθρο 1822 ΑΚ, το κληρονομικό δικαίωμα, καθώς και το δικαίωμα στο εξαίρετο του επιζώντος συζύγου, αποκλείονται, εάν ο κληρονομούμενος, έχοντας βάσιμο λόγο διαζυγίου, είχε ασκήσει αγωγή διαζυγίου κατά του συζύγου του. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι επέρχεται αυτοδικαίως ο αποκλεισμός του κληρονομικού δικαιώματος στο σύνολό του, συμπεριλαμβανομένης και της νόμιμης μοίρας, καθώς και του δικαιώματος εξαίρετου του επιζώντος συζύγου, εφόσον ο κληρονομούμενος είχε ασκήσει το δικαίωμα να επιδιώξει τη λύση του γάμου με διαζύγιο, υπό την προϋπόθεση πως είχε βάσιμο λόγο, δηλαδή νόμιμη αιτία που δικαιολογεί την αιτηθείσα διάπλαση (ΑΠ 766/2004 ΕλλΔικ 2005.454, ΕφΑθ 618/2007 ΕλλΔικ 2007.903). Ειδικότερα, από τον συνδυασμό της παραπάνω διάταξης με εκείνη του άρθρου 1820 ΑΚ, συνάγεται ότι ο σύζυγος που επιζεί καλείται στην κληρονομιά του αποβιώσαντος συζύγου βάσει μόνο της συζυγικής του ιδιότητας, την οποία οφείλει να αποδείξει και η οποία παραμένει σε ισχύ μέχρι να γίνει αμετάκλητη η απόφαση διαζυγίου (άρθρο 1438 ΑΚ). Ωστόσο, οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος έχουν τη δυνατότητα να ανατρέψουν την κλήση του επιζώντος συζύγου (ως εξ αδιαθέτου κληρονόμου) στην κληρονομιά, επικαλούμενοι τον αποκλεισμό του από αυτήν, εάν αποδείξουν, εκτός από την κληρονομική τους ιδιότητα, τη συνδρομή των προϋποθέσεων του άρθρου 1822 ΑΚ (ΕφΑθ 1815/2009 ΕλλΔικ 2009.1506), δηλαδή την άσκηση αγωγής διαζυγίου από τον κληρονομούμενο και τη βασιμότητα του λόγου που επικαλείτο, χωρίς πλέον να είναι αναγκαίο ο λόγος αυτός να οφείλεται σε υπαιτιότητα του συζύγου που επιζεί (ΑΠ 766/2004 ΕλλΔικ 2005.454, ΑΠ 1281/1993 ΕλλΔικ 1995.124, ΕφΑθ 618/2007 ΕλλΔικ 2007.903, ΕφΑθ 3835/2003 ΕλλΔικ 2004.883, ΕφΑθ 864/2002 ΕλλΔικ 2002.819, ΕφΑθ 97/2000 ΕλλΔικ 2000.1417). Επιπλέον, λόγω του θανάτου ενός από τους συζύγους, η εκκρεμής δίκη για το διαζύγιο καταργείται (άρθρο 604 ΚΠολΔ) και η αγωγή διαζυγίου, ως προσωποπαγής, δεν μεταβιβάζεται στους κληρονόμους του συζύγου που απεβίωσε. Έτσι, κάθε κληρονόμος του θανόντος συζύγου, καθώς και κάθε τρίτος, όπως ένας οφειλέτης της κληρονομιάς, επιδιώκοντας με έννομο συμφέρον να αποκλείσει τον επιζώντα σύζυγο από την κληρονομιά, πρέπει να ασκήσει αναγνωριστική αγωγή για το βάσιμο του λόγου διαζυγίου κατά του επιζώντος συζύγου (ΑΠ 1796/2005 ΕλλΔικ 2006.812, ΕφΑθ 3835/2003 ΕλλΔικ 2004.883, ΕφΑθ 864/2002 ΕλλΔικ 2002.819, ΕφΑθ 4485/1993 ΕλλΔικ 1995.217). Ωστόσο, δεν αποκλείεται η έρευνα της βασιμότητας του λόγου διαζυγίου να γίνει και μετά από αναγνωριστική αγωγή του επιζώντος συζύγου.
