Η δυνατότητα των λοιπών, πλην του επισπεύδοντα, πιστωτών να συμμετάσχουν στη διανομή του πλειστηριάσματος που προκύπτει από τη διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης, γίνεται μέσω του θεσμού της αναγγελίας απαίτησης.
Όταν κάποιος σου χρωστάει χρήματα για οποιονδήποτε λόγο και αρνείται να σε εξοφλήσει, η μόνη οδός που σου απομένει για να τα διεκδικήσεις είναι η αναγκαστική εκτέλεση. Για να μπορέσεις όμως να την κινήσεις, χρειάζεται να διαθέτεις εκτελεστό τίτλο εναντίον του οφειλέτη σου, όπως τελεσίδικη δικαστική απόφαση, απόφαση κηρυγμένη προσωρινά εκτελεστή, διαταγή πληρωμής ή συμβολαιογραφικό έγγραφο, σύμφωνα με το άρθρο 904 ΚΠολΔ. Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση που εσύ δεν έχεις στα χέρια σου εκτελεστό τίτλο, αλλά κάποιος άλλος πιστωτής, που διαθέτει τέτοιο τίτλο, έχει ήδη ξεκινήσει αναγκαστική εκτέλεση κατά του ίδιου οφειλέτη, επιβάλλοντας κατάσχεση σε κάποιο περιουσιακό του στοιχείο; Μπορείς να συμμετάσχεις κι εσύ στη διαδικασία εκτέλεσης που έχει ήδη ξεκινήσει;
Η απάντηση είναι καταφατική. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω του θεσμού της αναγγελίας πιστωτών. Αν και με τον Ν. 4335/2015 πλέον επιτρέπονται περισσότερες κατασχέσεις επί του ίδιου περιουσιακού στοιχείου, ο νομοθέτης επέλεξε να διατηρήσει το θεσμό της αναγγελίας. Σκοπός του θεσμού αυτού είναι αφενός να αποτρέπονται περιττά έξοδα και αφετέρου να αποφεύγεται σύγχυση που θα προκαλούσε η ταυτόχρονη διεξαγωγή πολλών διαδικασιών εκτέλεσης επί του ίδιου αντικειμένου. Επιπλέον, μέσω της αναγγελίας, ακόμη και πιστωτές που δεν διαθέτουν εκτελεστό τίτλο αποκτούν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στην αναγκαστική εκτέλεση και να επιδιώξουν την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους, κατοχυρώνοντας θέση στη διανομή του πλειστηριάσματος.
Η αναγγελία αποτελεί εξώδικη διαδικαστική ενέργεια, η οποία έχει τη μορφή αίτησης και γίνεται από συγκεκριμένο πιστωτή του οφειλέτη που δεν είναι ο επισπεύδων την εκτέλεση. Απευθύνεται στον υπάλληλο του πλειστηριασμού, δηλαδή στον συμβολαιογράφο, και με αυτήν ο πιστωτής ζητεί να συμμετάσχει στη διανομή του πλειστηριάσματος. Ουσιαστικά, ο δανειστής δηλώνει με την αναγγελία ότι έχει απαίτηση κατά του οφειλέτη και ζητά να καταταγεί στον πίνακα κατάταξης. Προϋπόθεση για να γίνει αναγγελία είναι να έχει ήδη αρχίσει διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης με επιβολή κατάσχεσης σε κινητό ή ακίνητο περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη.
Ένα επιπλέον πλεονέκτημα της αναγγελίας είναι ότι επιτρέπει την αναγγελία κάθε είδους απαίτησης. Δικαίωμα αναγγελίας έχουν όλοι οι πιστωτές του καθ’ ου η εκτέλεση, είτε διαθέτουν εκτελεστό τίτλο είτε όχι, είτε έχουν επιδώσει επιταγή προς πληρωμή είτε όχι, είτε οι απαιτήσεις τους είναι προνομιούχες είτε απλές, ανεξαρτήτως του αν αποδεικνύονται από έγγραφο ή όχι. Ακόμη και απαιτήσεις που τελούν υπό αίρεση ή προθεσμία μπορούν να αναγγελθούν. Οι απαιτήσεις υπό αίρεση κατατάσσονται υπό την επιφύλαξη της επέλευσης της αίρεσης, πράγμα που σημαίνει ότι το μέρος του πλειστηριάσματος που τους αναλογεί φυλάσσεται και αποδίδεται μόνο αν και όταν εκπληρωθεί η αίρεση.
Επιπλέον, όσο η απαίτηση δεν έχει σβήσει, ο δανειστής μπορεί να προβαίνει σε αναγγελία της ίδιας απαίτησης σε περισσότερους πλειστηριασμούς κατά του ίδιου οφειλέτη ή συνοφειλέτη. Αυτό συμβαίνει επειδή η απλή κατάταξη δεν σβήνει την απαίτηση. Όπως αναφέρει η απόφαση ΑΠ 590/2008, από το συνδυασμό των άρθρων 972, 979 και 980 ΚΠολΔ προκύπτει ότι προηγούμενη κατάσχεση ή αναγγελία και γενικότερα η συμμετοχή του αναγγελόμενου σε άλλη διαδικασία εκτέλεσης κατά του ίδιου οφειλέτη ή συνοφειλέτη, δεν στερεί τον δανειστή από τη δυνατότητα να αναγγελθεί για την ίδια απαίτησή του σε άλλον πλειστηριασμό, εφόσον με την κατάταξη δεν επέρχεται απόσβεση της απαίτησης. Όμως, αν στη συνέχεια ο δανειστής καταταγεί σε συγκεκριμένο πίνακα και η κατάταξή του καταστεί αμετάκλητη, τότε, αφού το πλειστήριασμα έχει ήδη κατατεθεί υπέρ των δανειστών, επέρχεται απόσβεση της απαίτησης σύμφωνα με το άρθρο 432 ΑΚ.
Δεν έχει σημασία αν ο οφειλέτης διαθέτει ή όχι άλλα περιουσιακά στοιχεία, ούτε αν ο δανειστής θα μπορούσε να ικανοποιηθεί με άλλον τρόπο.
Όσον αφορά τους δανειστές που μπορούν να αναγγελθούν, δικαίωμα αναγγελίας έχουν οι δανειστές που κατέχουν ενέχυρο, υποθήκη ή προσημείωση υποθήκης, ο υπερθεματιστής, αν τυγχάνει και δανειστής του καθ’ ου η εκτέλεση, καθώς και εκείνος που επισπεύδει την εκτέλεση για άλλη απαίτηση από αυτή για την οποία ήδη επισπεύδει την εκτέλεση. Αντίθετα, δεν μπορούν να αναγγελθούν τρίτοι που επικαλούνται ιδιοκτησιακό ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα στο κατασχεθέν περιουσιακό στοιχείο, οι πιστωτές του επισπεύδοντος δανειστή, ο δικαστικός επιμελητής που έχει δικαίωμα στα έξοδα εκτέλεσης, και ο επισπεύδων δανειστής για την απαίτηση για την οποία ήδη επισπεύδει την εκτέλεση.
Σε περίπτωση που άλλος δανειστής υποκατασταθεί στη θέση του επισπεύδοντος, τότε αυτός γίνεται ο νέος επισπεύδων και δεν χρειάζεται να κάνει αναγγελία για την απαίτησή του. Όμως, ο αρχικός επισπεύδων, που πλέον βρίσκεται εκτός της διαδικασίας, πρέπει να αναγγελθεί για να μετάσχει στην κατάταξη. Η απόφαση ΑΠ 1726/2008 κρίνει ότι ο κατασχών δανειστής, εφόσον επισπεύδει ο ίδιος την εκτέλεση, δεν υποχρεούται να αναγγείλει την απαίτηση για την οποία έγινε η κατάσχεση, ούτε να καταθέσει τους τίτλους του. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση που την εκτέλεση συνεχίζει, μετά από υποκατάσταση, άλλος δανειστής. Τότε ο αρχικός επισπεύδων, ο οποίος πλέον βρίσκεται εκτός διαδικασίας, μπορεί να συμμετάσχει στην κατάταξη μόνο με αναγγελία της απαίτησής του, την οποία πρέπει να συνοδεύει με κατάθεση των αποδεικτικών εγγράφων.
Είναι επίσης δυνατή η λεγόμενη πλαγιαστική άσκηση του δικαιώματος της αναγγελίας, δηλαδή να αναγγείλει την απαίτηση όχι ο ίδιος ο δανειστής του οφειλέτη, αλλά ο δανειστής του δανειστή (του καθ’ ου), όταν ο τελευταίος αμελεί να το πράξει.
Δεν απαιτείται πρόσκληση όλων των δανειστών για να αναγγελθούν, καθώς η αναγγελία γίνεται με δική τους πρωτοβουλία, αφού ενημερωθούν για τον πλειστηριασμό. Η ενημέρωση αυτή εξασφαλίζεται από τις υποχρεωτικές δημοσιεύσεις της προκήρυξης του πλειστηριασμού στο δικαστικό δελτίο δικαστικών δημοσιεύσεων και στο γραφείο του συμβολαιογράφου. Επίσης, δημοσιεύσεις μπορούν να γίνουν σε εφημερίδες και λοιπούς καταλόγους, ενώ πρόσθετες υπηρεσίες ενημέρωσης παρέχουν οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί μέσω της πλατφόρμας «Ηλεκτρονικοί Πλειστηριασμοί – e-auction.gov.gr».
Η αναγγελία γίνεται με υπογεγραμμένο από δικηγόρο αναγγελτήριο, το οποίο επιδίδεται μέσα σε προθεσμία 15 ημερών από τον πλειστηριασμό στον συμβολαιογράφο. Προκειμένου να είναι πιο σίγουρη η αναγγελία, καλό είναι να επιδίδεται και στον επισπεύδοντα δανειστή και στον οφειλέτη. Η επίδοση της αναγγελίας γίνεται αποκλειστικά από δικαστικό επιμελητή.
Εάν δεν τηρηθούν οι προθεσμίες και οι τυπικές προϋποθέσεις, η αναγγελία θεωρείται απαράδεκτη και ο πιστωτής χάνει το δικαίωμα συμμετοχής στη διανομή του πλειστηριάσματος.
Η αναγγελία πιστωτών έχει σημαντικές συνέπειες. Πρώτον, ο αναγγελθείς πιστωτής αποκτά ενεργό συμμετοχή στη διαδικασία, δικαίωμα να μετάσχει στη διανομή του πλειστηριάσματος και να ασκήσει ένδικα μέσα. Η συμμετοχή αυτή ισχύει ισότιμα με τον επισπεύδοντα. Δεύτερον, αποκτά δικαίωμα να ζητήσει τη διόρθωση του πίνακα κατάταξης των πιστωτών, να υποβάλει ενστάσεις, να ασκήσει ανακοπή κατά του πίνακα και να ζητήσει αναστολή της διανομής. Τρίτον, εφόσον η απαίτηση καταταγεί οριστικά, τότε θεωρείται ότι ο αναγγελθείς πιστωτής έχει ικανοποιηθεί, καθώς η κατάθεση του πλειστηριάσματος υπέρ του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων ισοδυναμεί με πληρωμή.
Τέλος, η ανακοπή κατά πίνακα κατάταξης αποτελεί το κατ’ εξοχήν ένδικο μέσο για τον αναγγελθέντα πιστωτή ή τον οφειλέτη, ώστε να προσβάλει τον πίνακα κατάταξης, ζητώντας τη διόρθωση των λαθών ή την απόρριψη απαίτησης που δεν υφίσταται ή δεν είναι νόμιμη. Η ανακοπή ασκείται μέσα σε 15 ημέρες από την κοινοποίηση του πίνακα και αναστέλλει προσωρινά τη διανομή μέχρι την εκδίκαση.
Συνοψίζοντας, ο θεσμός της αναγγελίας διασφαλίζει τη συμμετοχή όλων των πιστωτών στη διαδικασία εκτέλεσης, ενισχύοντας την αρχή της ισότητας και αποτρέποντας καταχρηστικές ενέργειες ή περιττά έξοδα από πολλαπλές κατασχέσεις επί του ίδιου αντικειμένου.
