Προστασία των Δικαιωμάτων των Φωτογράφων: Όλα Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε
Η φωτογραφία είναι μια μορφή τέχνης που απαιτεί δημιουργικότητα, τεχνική κατάρτιση και προσωπική έμπνευση. Ωστόσο, όπως κάθε καλλιτεχνική δημιουργία, έτσι και οι φωτογραφίες προστατεύονται από συγκεκριμένες νομικές διατάξεις, ώστε οι φωτογράφοι να διασφαλίζουν τα δικαιώματά τους.
Πνευματικά Δικαιώματα και Νομοθεσία
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι φωτογραφίες προστατεύονται από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, το οποίο αναγνωρίζει τον φωτογράφο ως δημιουργό της εικόνας. Αυτό σημαίνει ότι ο φωτογράφος έχει αποκλειστικά δικαιώματα χρήσης, αναπαραγωγής και διάθεσης της φωτογραφίας του.
Σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, ο δημιουργός μιας φωτογραφίας διατηρεί δύο βασικά δικαιώματα:
- Το ηθικό δικαίωμα, το οποίο του επιτρέπει:
- Να απαιτεί την αναγνώριση της πατρότητας του έργου του.
- Να αντιτίθεται σε οποιαδήποτε παραποίηση, αλλοίωση ή προσβολή της φωτογραφίας που θα μπορούσε να βλάψει την προσωπικότητά του.
- Να αποφασίζει εάν, πότε και πώς θα δημοσιοποιηθεί η φωτογραφία του.
- Το περιουσιακό δικαίωμα, το οποίο του επιτρέπει:
- Να εκμεταλλεύεται οικονομικά τη φωτογραφία, μέσω αναπαραγωγής, διανομής, δημόσιας παρουσίασης ή μεταπώλησης.
- Να εκχωρεί ή να παραχωρεί άδειες εκμετάλλευσης της φωτογραφίας σε τρίτους έναντι αμοιβής.
- Να απαγορεύει τη χρήση της φωτογραφίας του από τρίτους χωρίς τη συναίνεσή του.
Βασικές Νομικές Διατάξεις
Άρθρο 1 – Πνευματική Ιδιοκτησία
“Οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ’ αυτό Πνευματική Ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (Ηθικό δικαίωμα).”
Άρθρο 2 – Αντικείμενο του δικαιώματος
“Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως τα γραπτά ή προφορικά κείμενα, οι μουσικές συνθέσεις, τα θεατρικά έργα, οι χορογραφίες, τα οπτικοακουστικά έργα, τα έργα των εικαστικών τεχνών, τα αρχιτεκτονικά έργα, οι φωτογραφίες κ.λπ.”
Άρθρο 4 – Δημιουργός
“Ο δημιουργός του έργου είναι το φυσικό πρόσωπο που το δημιούργησε.”
Άρθρο 38 – Διάρκεια Προστασίας
“Η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο ζει ο δημιουργός και εβδομήντα (70) έτη μετά το θάνατό του.”
Άρθρο 51 – Προστασία Φωτογραφικών Έργων
“Οι φωτογραφίες προστατεύονται από το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας εφόσον αποτελούν πρωτότυπα έργα. Η αναπαραγωγή, διάθεση ή αλλοίωσή τους χωρίς την άδεια του δημιουργού απαγορεύεται.”
Άρθρο 65 – Προσβολή Πνευματικών Δικαιωμάτων
“Σε κάθε περίπτωση προσβολής ή επαπειλούμενης προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας, ο δημιουργός μπορεί να αξιώσει αναγνώριση του δικαιώματός του, άρση της προσβολής και αποζημίωση. Η αποζημίωση δεν μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως καταβάλλεται για την εκμετάλλευση του έργου.”
Άρθρο 66 – Αστικές και Ποινικές Κυρώσεις
“1. Όποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος νόμου προσβάλλει την πνευματική ιδιοκτησία ή τα συγγενικά δικαιώματα υποχρεούται σε αποκατάσταση της ζημίας και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. 2. Τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή από 2.900 έως 15.000 ευρώ όποιος χωρίς δικαίωμα αναπαράγει, διανέμει ή εκμεταλλεύεται έργα που προστατεύονται από πνευματική ιδιοκτησία.”
Με βάση όλα τα ανωτέρω προκύπτει ότι ο φωτογράφος αποκτά για τις φωτογραφίες του όλα τα περιουσιακά και ηθικά δικαιώματα που σχετίζονται με τη δημιουργία του, χωρίς άλλη διατύπωση και ανεξάρτητα από την αξία της κάθε φωτογραφίας. Το περιουσιακό δικαίωμα είναι στην ουσία η «εκμετάλλευση του δικαιώματος», δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο το έργο θα παράγει αμοιβή (ωφέλεια) για τον δημιουργό. Αντίστοιχα, η «πατρότητα» της φωτογραφίας, που προκύπτει από την αναγραφή του ονόματος του φωτογράφου σε κάθε φωτογραφία (λ.χ. υδατογράφημα), μετουσιώνει το αμεταβίβαστο «ηθικό δικαίωμα», το οποίο είναι ανεξάρτητο από τους λοιπούς όρους και περιορισμούς της εκμετάλλευσης, και είναι επίσης χρονικά απεριόριστο. Συνεπώς ο φωτογράφος, αλλά και ο εκάστοτε δημιουργός πνευματικού έργου, μπορεί, βάσει των ανωτέρω διατάξεων που απειλούν ποινικές και αστικές ευθύνες εις βάρος των παραβατών οι οποίες περιλαμβάνουν και διοικητικές κυρώσεις, να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη χρήση του έργου του, να καθορίζει τους όρους εκμετάλλευσής του, καθώς και απαιτεί την αναγνώριση ότι το έργο αυτό είναι δικής του δημιουργίας, σύλληψης, απεικόνισης κ.α.
Τα παράνω ισχύουν υπό την διπλή προϋπόθεση α) ότι ο ίδιος ο θιγόμενος δημιουργός θα προσφύγει στα αρμόδια Αστικά, και Ποινικά δικαστήρια, όπως επίσης και στις αρμόδιες διοικητικές αρχές και β)ότι ο δημιουργός δεν έχει ήδη, κατά τον χρόνο της προσβολής, εκχωρήσει την εκμετάλλευση του περιουσιακού του δικαιώματος σε Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας.
Αν αντιμετωπίζετε ζήτημα παράνομης χρήσης φωτογραφίας ή άλλου είδους πνευματικού δημιουργήματος ή αν χρειάζεστε περαιτέρω νομικές διευκρινίσεις σχετικά με την προστασία των έργων σας, επικοινωνήστε με το δικηγορικό μας γραφείο.
Ηλιόπουλος Ίων Ανδρόνικος
Δικηγόρος
